مقدمه
مقدمه
انسان‌ آينده‌، انسان‌ فرهنگي‌ است‌ و قرن‌ آينده‌، قرن‌ گفتگوي‌ تمدن‌ها و رويارويي‌ فرهنگ‌ها و اندیشه‌ها. عصر آینده، عصر آشتي‌ مجدد انسان‌ با خدا، تقويت‌ معنويت‌، گسترش‌ تعاليم‌ انبياء الهي‌ و بالندگي‌ دین‌باوری و دین‌خواهی در جوامع‌ بشري‌ خواهد بود.
در این ميان‌، انقلاب‌ اسلامي‌ از جايگاه‌ خاصي‌ برخوردار بوده‌ و رسالتي‌ خطير برعهده‌ دارد. زيرا از يك‌ سو، اين‌ انقلاب‌، يك‌ انقلاب‌ فرهنگي‌ است‌ و با مخاطب‌ قراردادن‌ عقل‌ و دل‌ مخاطبين‌ خويش‌، در صدد ايجاد تحولات‌ فكري‌ و دروني‌ در آنهاست‌ و از سوی ديگر، خاستگاه‌ اين‌ انقلاب‌، تعاليم‌ حیات‌بخش و انسان‌ساز اسلام‌ عزيز است‌ كه‌ در دوران‌ دين‌ ستيزي‌ و دين‌گريزي‌ و در عصر اومانيسم‌ و مكاتب‌ بشري‌، نداي‌ نيازمندي‌ انسان‌ به‌ سروش‌ آسماني‌ را سر داده‌ و پيام‌ روح‌بخش معنويت‌ و خداخواهي‌ را براي‌ انسان‌ها به‌ ارمغان‌ آورده‌ است‌.
تحقق‌ اهداف‌ و رسالت‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در ابعاد ملي‌ و فراملي‌ و نيز نهادينه‌ كردن‌ باورها و ارزش‌های الهي‌ در ذهن‌ و جان‌ پويندگان‌ راه‌ خميني‌ كبير (ره‌) نيازمند تلاشي‌ سترگ‌ و خستگي‌ناپذير در تربيت‌ نيروي‌ انساني‌ مؤثر و كارآمد مي‌باشد.
این مؤسسه درصدد آن‌ است‌ تا با استعانت‌ از الطاف‌ الهي‌ و عنايات‌ ولی‌الله اعظم‌ امام‌ زمان‌ ارواحنا الفداء در اين‌ مسير حركت‌ كرده‌ و رسالت‌ ديني‌ و انقلابي‌ خويش‌ را ایفا نمايد.
یکی از مسائل مهم نظام‌های حاکم بر مجموعه‌های تربیتی، عدم توجه به معارف دینی با یک رویکرد سیستمی و پیوسته است. واقعیت این است که توجه به «محتوا» در تربیت دینی باید در اولویت برنامه‌ریزی، راهبری و ارزیابی مدیرانِ مجموعه‌های تربیتی قرار بگیرد، در غیر این صورت یک نظام تربیتی که خالی از محتوای مبتنی بر معارف دینی است نمی‌تواند به هدف خود یعنی تربیت دینی دست یابد.
مؤسسه فرهنگی مهتدین به‌عنوان یک مجموعه تربیتی، از ابتدای شکل‌گیری و نیز در ادامه مسیر، این مهم را در دستور کار خود قرار داده است و موفق به تهیه سرفصل‌هایی با محوریت تفکرات و اندیشه‌های استاد شهید مرتضی مطهری شده است.
اهتمام ما بر آن بوده است که رویکرد سیستمی و پیوسته حاکم بر اندیشه‌های شهید مطهری، در این سرفصل‌ها نیز وجود داشته باشد.

تعاریف

1-تربیت:
 فرایندی تعالی‌جویانه، تعاملی، تدریجی، یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی که به‌منظور هدایت افراد به‌سوی آمادگی برای تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد، زمینه‌های مناسب تکوین و تعالی پیوسته هویت ایشان را در راستای شکل‌گیری و پیشرفت جامعه صالح اسلامی، فراهم می‌نماید.
2-جلسات تربیتی:  
جلسه تربیتی به گروهی از فراگیران (متربیان) گفته می‌شود که با محوریت یک مربی آموزش‌دیده با هدف فراهم‌آوردن زمینه تربیت‌پذیری فراگیران (متربیان) مبتنی بر معارف الهی و تعالیم مکتب اهل‌بیت (ع) تشکیل و راهبری می‌شود. از اهداف جلسات تربیتی اهتمام به تربیت دینی نسل جوان با هدف تبدیل اعتقادات و باورهای دینی به رفتارهای دینی می‌باشد. در جلسات تربیتی مربی‌ تصويري‌ دوست‌داشتنی و جذاب‌ و به‌روز و کارآمد از تعاليم‌ ديني‌، به نوجوان ارائه می‌دهد. اعضای جلسه تربیتی می‌دانند که هدف اصلی دور هم جمع‌شدنشان، شناختن دین و دین‌دار شدن است و نه تفریح و ورزش و ... . در این تعریف حركت جمعي عده‌ای از انسان‌ها به سمت تقرب خداوند و كسب معرفت نهايي (رسيدن به انسانيت كامل) هدف اصلی خواهد بود.
3-مربی:
ازآنجایی‌که اين جلسات، مربي محور مي‌باشد، قوام، دوام و بازدهي آن ارتباط مستقيمي با توانمندي‌ها و ويژگي‌هاي مربیان دارد؛ بنابراین مربيان جلسات بايستي خصوصيات زير را دارا باشند:
1- در معارف ديني تسلط كافي داشته باشند. (دین‌شناس باشند)
2- دين‌دار باشند. (رفتار و بينش ديني داشته باشند).
3- دغدغه دینی داشته باشند.
4- روحيه اخلاقي داشته و خوشنام و موقر باشند.
5-نسبت به مسائل و رويدادهاي روز (فرهنگي، سياسي، اجتماعي و …) آگاه باشند.
6-در عین پایبندی به ولایت‌فقیه از گرایش سیاسی خاصی جانب‌داری نداشته باشند.
7-از قدرت بيان و شيوايي سخن برخوردار باشند.
8-در اداره جلسات توانايي و تجربه لازم را داشته باشند.
9-براي شركت و اداره جلسات علاقه و سوز اعتقادي و فرهنگي داشته باشند.
10- اهل مطالعه باشند و براي كسب اطلاعات جديد در ابعاد مختلف حساس باشند.
11- حسن خلق و سعه‌صدر داشته باشند.
12- مخاطبين خود را به‌خوبی بشناسند. (آشنا به روحيه جوانان و نوجوانان)
13- حتي‌المقدور داراي تحصيلات دانشگاهي يا حوزوي باشند.
14- زمان كافي و مناسب براي جلسات اختصاص دهند.
15- ايمان و اعتقاد كامل به هدف داشته باشند.
16- تجربه نشان داده است مربياني كه علاوه بر تحصيلات و تسلط بر مباحث ديني داراي نكات مثبت جنبي مانند فعاليت‌هاي هنري، ورزشي، رزمي و … باشند از ديد مخاطب بسيار جذاب‌تر بوده و مخاطب به شركت در فعاليت‌هاي جلسه رغبت بيشتري نشان خواهد داد.
4-فراگیر (متربی):
دوران جواني و نوجواني مرحله‌اي است كه هنوز روح فرد با آلايش‌ها و پلشتی‌های دنيايي آلوده نگرديده و صفاي روح، راستي و درستي كاملاً هويداست و در اين زمان شخصيت فرد مهياي پذيرش دين مي‌باشد. احساسات پاك و حقيقت‌جوي نوجوان و جوان نيروي اصلي حركت به‌سوی دين و كسب كمالات معنوي است.
ويژگي‌هاي خاص مخاطبين در مرحله اول نوجوانان و جوانان مذهبي است كه ویژگی‌های زير را دارا مي‌باشند:
1-علاقه‌مندی و انتخاب آزادانه فراگيران
2-هوش و ذكاوت بالاي فراگيران
3-شخصيت متعادل
4- رفتار بهنجار
5-وضعيت مناسب تحصيلي
6-شرايط خانوادگي متعادل
5-فضا (محيط):
فضاي آموزشي در جلسات ديني بايد به‌گونه‌ای باشد كه صميمت، وحدت، فكر، نظم، خوش‌بيني و … را به فراگير عرضه كند تا با فراهم نمودن  زمينه‌اي مساعد و همسو با موارد فوق، كشش دروني نسبت به مباحث مطرح شده را در فرد ايجاد كند.
تجربه ثابت کرده است اگر بهترين بحث‌ها را به بهترين نحو و روش با مخاطب به گفتگو بگذاريم ولي فضا نامرتب، شلوغ و پر رفت‌وآمد باشد، نه‌تنها بحث به نتيجه نرسيده است، بلكه فراگيران دچار دل‌زدگی، يأس و دلسردي نسبت به جلسه خواهند شد.
مشخصات فضای جلسه خوب:
1-باتوجه‌به تعداد اعضا 10 الی 15 نفر یک اتاق 30 متری برای جلسه مناسب است.
2-نور و فضای کافی
3-تهویه مطبوع  مناسب
4-نظافت و نظم محیط
5-وجود وسایل کمک‌آموزشی مانند رایانه، تخته کلاس، یک کتابخانه کوچک و هدفمند و ...
6- آرایش فرهنگی محیط به لحاظ استفاده از احادیث، تابلوهای زینتی و ...
6-گروه‌های سنی:
در مؤسسه مهتدین فراگیران (متربیان) باتوجه‌به سن و پایه تحصیلی در پنج گروه سنی به‌صورت زیر تقسیم می‌شوند:
- گروه اول (چهارم، پنجم و ششم دبستان)
- گروه دوم (پایه هفتم و هشتم)
- گروه سوم (پایه نهم و دهم)
- گروه چهارم (پایه یازدهم و دوازدهم)
- گروه پنجم (دانشجویی و حوزوی)
(گروه سني اول و دوم و سوم دبستان به علت شرايط خاص دوران كودكي در این تقسیم‌بندی قرار نمي‌گيرند.)

عناوین اعتقادی اصلی
سرفصل‌های ارائه شده در محتوای آموزشی در ذیل 10 عنوان اعتقادی زیر دسته‌بندی می‌گردد. همچنین در ذیل هر عنوان اصلی چند هدف کلی و برای تشریح یک هدف کلی در هر دوره سنی با توجه مقتضیات آن دوره سنی، یک یا چند عنوان جزئی مطرح می‌شود.
1)      توحید
2)      نبوت
3)      امامت
4)      معاد
5)      انسان‌شناسی
6)      تاریخ اسلام
7)      انقلاب اسلامی
8)      احکام و حقوق اسلامی
9)      اخلاق
10) ویژگی‌های عصر جدید (تمدن غرب)
سراج
طرح موضوعات اعتقادی اصلی‌ترین قسمت جلسات تربیتی می‌باشد. با ارائه دقیق و سلسله‌وار سرفصل‌های آموزشی زمینه فهم درست و نظام‌مند از دین در ذهن فراگیران (متربیان) حاصل می‌شود.
برای عملی تر شدن تدریس این محتوا اقدام به تهیه یک راهنمای عملی جهت تعیین چهارچوب محتوا در قالب طرح درس و زمان‌بندی‌های دقیق به نام «سیر راهنمای آموزشی جلسات تربیتی» با نام اختصاری سراج شده است که به مربیان کمک می‌کند تا بادقت بیشتر و نیز با تأمل بهتر در طول دوره‌های تربیتی، معارف دینی را به شکل آسان‌تری به فراگیران (متربیان) خود منتقل کنند.
اجزای سراج
در هر یک از طرح درس‌های سراج به‌ازای هرکدام از عناوین جزئی ارائه شده ذیل عناوین اصلی و منطبق با استانداردهای آموزشی، موارد زیر آورده شده است:
 1 - وجه بیان: در این قسمت به‌ضرورت طرح بحث و  بیان چهارچوب هدف و موارد اصلی که مربی باید در جلسه آن‌ها را موردبحث قرار دهد می‌پردازیم.
 2- اهداف شناختی: اهدافی را شامل می‌شود که ناظر به ارتقای سطح دانش فراگیران (متربیان) است.
 3- اهداف عاطفی: اهدافی را شامل می‌شود که ناظر به افزایش گرایش فراگیر (متربی) نسبت به موضوع بحث است.
 4- اهداف رفتاری: اهدافی را شامل می‌شود که باعث شکل‌گیری، تغییر و تثبیت رفتار در فراگیر (متربی) می‌شود.
 5- کلمات و جملات کلیدی: کلمات به ما در جستجوی بیشتر کمک خواهد کرد و جملات کلیدی جملاتی است که انتظار داریم فراگیر (متربی) پس از جلسه در ذهنش بماند .
6- سؤالات: سؤالاتی که ارائه عنوان جزئی به آنها پاسخ می‌دهد.
7 – روش‌های درس:
الف) روش‌های ارائه: انواع روش‌های ارائه بحث عبارت‌اند از روش پیش سازمان‌دهنده، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، کاوشگری، حل مسئله، دریافت مفهوم، روش تدریس اعضای تیم، روش ساختن گرایی (E5)
ب) نحوه ورود به بحث: برای ورود به بحث با استفاده از پرسش از مفاهیم کلیدی و با استفاده از کتاب‌های مشخص شده در طرح درس‌ها فراگیران (متربیان) برای جلسه آماده می‌شوند.
ج)روش‌های ارزیابی: پیگیری اهداف عاطفی و رفتاری در سایر فعالیت‌ها (اردو و همایش و ...)، ارائه خلاصه بحث، پاسخگویی به سؤالات اصلی درس، بررسی ماندگاری جملات کلیدی، ارائه تحقیق و کنترل یادداشت‌برداری فراگیران، پیگیری از خانواده‌ها
د)زمان‌ها و مکان‌های پیشنهادی برای ارائه بحث: باتوجه‌به موقعیت‌های مختلفی که جلسه در آن قرار می‌گیرد اعم از اردوها، همایش‌ها و ... فرصت‌های مناسبی جهت ارائه مطالب برای مربی به وجود خواهد آمد.
8- منابع پیشنهادی: منابعی که جهت بررسی دقیق‌تر بحث معرفی می‌گردد.
 9- توضیحات سودمند: خلاصه‌ای از مطالب سودمند برای اشراف مربی به تمام زوایای موضوعات موردبحث می‌باشد.
ویژگی‌ها و الزامات سراج
- سراج  در واقع فقط محتوای ارائه شده در بحث اعتقادی جلسه را پوشش می‌دهد.
- سراج  در شش سال ارائه می‌شود که شامل گروه‌های دو و سه و چهار می‌باشد.
- در تقسیم‌بندی عناوین بین گروه‌های سنی، عناوین کلی مبنی بر ویژگی­های مخاطبین، نیازهای عصر، اقتضائات زمانه و متون درسی نظام آموزشی سازماندهی شده است.
- در هر گروه حداقل دو یا سه عنوان اصلی به انضمام یک عنوان محوری ارائه می‌شود. ویژگی عنوان محوری این است که روح حاکم بر محتوای آن دوره محسوب شده و در ارائه آن  نیازی به پیوستگی نیست و مربی می‌تواند مابین مباحث خود از عناوین جزئی آن عنوان محوری استفاده کند. عنوان اخلاق در گروه دو عنوان محوری است. باتوجه‌به خلقیات و شکل‌گیری هویت اجتماعی در فراگیرانِ (متربیان) گروه سه، عنوان انقلاب اسلامی به‌صورت عنوان محوری خواهد بود و در گروه چهار به دلیل مواجهه جدی تر با شبهات روز، عنوان تمدن غرب به‌صورت محوری مطرح می‌شود.
- باتوجه‌به اهمیت عنوان احکام و حقوق اسلامی از عناوین اصلی و مراجعه مستمر فراگیران (متربیان)،  این موضوع در تمامی دوره‌ها  قابل طرح است.
- بسته آغازین:
ازآنجایی‌که در آغاز شکل‌گیری جلسه این نیاز احساس می‌شود که فراگیران (متربیان) بدانند چرا جلسه تشکیل شده و اصلاً ضرورت حضور آن‌ها در جلسه برای چه مواردی خواهد بود و در نتیجه بتوانند با جلسه ارتباط بگیرند و همچنین در مباحث جلسه بتوانند مشارکت فعال داشته باشند در جزوات سراج عناوینی در یک بسته به نام بسته آغازین جمع‌آوری‌شده است. بسته آغازین شامل عناوینی است که در مورد هویت جلسه‌ای، رفاقت، انس با مربی، و نیز چرایی مطرح‌شدن مباحث اعتقادی در جلسه بحث می‌کند.
- بسته ضروری:
در سراج در هر گروه سنی تعداد محدودی از عناوین اصلی مطرح می‌شود و در نتیجه امکان طرح بعضی از عناوینی که ضروری است میسر نیست. برای اینکه این عناوین مهم مورد غفلت قرار نگیرد، برای هر گروه سنی یک بسته از عناوین بسیار مهم  و غیرقابل‌اغماض در نظر گرفته شده است که مربی باید آنها را تحت عنوان بسته ضروری مطرح نماید. به‌عنوان‌مثال عدم وجود بحث دررابطه‌با نبوت در گروه دو باعث شده است که عنوان آشنایی با پیامبر اسلام (ص) در بسته ضروری این گروه اضافه گرد.

جدول عناوین اصلی و تعداد جلسات متناظر در گروه‌های سنی:
زمان‌بندی جلسات هفتگی:
به‌صورت  تقریبی در هر «سال تربیتیِ» كانون، ۴۰ جلسه و در هر گروه سنی در مجموع دو سال ۸۰ جلسه خواهیم داشت.
زمان‌بندی کلی جلسات به این صورت است که به طور میانگین یک ساعت از مجموع کلی جلسه برای ارائه محتوای سراج است و زمان باقیمانده از جلسه به تلاوت قرآن، نکات تجویدی، احکام، اخلاق و آداب، نکته‌های قرآنی، مناسبت‌های اسلامی، بحث‌های روز و دعا و سایر مسائل مرتبط با جلسه (پذیرایی، گفتگوی دوستانه، پیگیری و هماهنگی برنامه‌های جلسه و...) اختصاص داده می‌شود.