وجه بیان:
از آنجا که در ادبیات دینی، دوستی با خدا در اوج دوستی‌هاست؛ لذا به دنبال آن دوستی، دوستی پیامبر اکرم و اهل‌بیت و به تبع آن دوستی با مؤمنین شکل می‌گیرد. از مهم‌ترین ملاک‌های عاقبت‌به‌خیری یا عاقبت به شری، دوست و همراه است. تأثیر بسیار عمیق دوست تا آنجایی است که برخی از احادیث، راه شناخت هر فرد را در شناختن دوستان آن فرد می‌دانند. چراکه رنگ گرفتن از دوست، موضوعی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. باید توجه داشت که اگر عواطف دوستانه، بر منطق غلبه پیدا کند و اگر آن دوست از دوستان شیطانی باشد، آثار بد و نتیجه‌هایی زیان‌بار خواهد داشت. لذا سعی شده است تا در این طرح درس به دوستی با افراد نااهل و ضرورت دوری و قطع ارتباط با آن‌ها پرداخته شود.
هدف شناختی:
می‌داند که دوستی‌ای که بر محور توحید نباشد، در آخرت به دشمنی بدل خواهد شد.
با مصادیق عاقبت دوستی با نااهلان آشنا می‌شود.
ویژگی‌های دوست نااهل را می‌شناسد (اشاره به حدیث امام سجاد (ع) به امام باقر(ع))
هدف عاطفی:
از دوستان نااهل و کارهای آن‌ها بیزار می‌شود.
به جایگزینی دوستان نااهل با دوستان راستین علاقه‌مند می‌شود.
با توجه به آگاهی از مضرات دوستی با نااهلان، نسبت به دوستی‌های درون جلسه علاقه‌مندتر می‌شود.
هدف رفتاری:
در انتخاب و ادامه ارتباط با دوستان خود تأمل بیشتری می‌کند.
سعی در جایگزینی دوستان راستین به جای دوستان نااهل می‌کند.
ارتباط خود را با دوستی‌هایی که بر مبنای عدم رضایت خداوند است قطع می‌کند.
جملات کلیدی:
قرآن کریم «وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا؛ و (به خاطر آور) روزی را که ستمکار دست خود را (از شدّت حسرت) به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش! با رسول (خدا) راهی برگزیده بودم» (فرقان - 28).
قرآن کریم«الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ؛ دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزگاران» (زخرف - 67).
حضرت رسول اکرم (ص): «اولی النّاسِ بالتُّهمَۀِ مَن جالَسَ اهلَ التُهمَۀ؛ هرکس با متهمان هم‌نشینی کند بیشتر از بقیه مردم سزاوار تهمت است» (الأمالی للصدوق، 73/41).
رسول‌الله (ص): «المَرءُ عَلى دینِ خَلیلِهِ، فَلیَنظُر أحَدُکُم مَن یُخالِلُ؛ آدمى بر دین (روش) دوست خود است. پس هر یک از شما باید بنگرد که چه کسى را به دوستى مى گزیند» (الأمالی للطوسی، ص 518، ح 1135).
امام علی (ع) : «الوَحدَۀُ خَیرٌ مِن رَفیقِ السَّوءِ؛ تنهایی، بهتر از داشتن یک رفیق بد است» (امالی طوسی، ص۵۳۶).
امام علی (ع) : «لاتَصحَبِ الشریرَ، فانَّ طبعَکَ یسرَقُ مِن طبعِهِ شرّاً و انتَ لا تَعلَم؛ با انسان شرور و فاسد رفاقت مکن؛ زیرا شخصیت و طبع تو از شرارت‌های او الگوگیری می‌کند، بدون آنکه خودت بفهمی» (الحدیث، روایات تربیتی، ج2، ص92).
امام علی (ع): «مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِیمَانِ و مَحضَرَةٌ للشَّیطانِ؛ همنشینى با هوسرانان، موجب از یاد رفتن ایمان و حضور شیطان است» (نهج البلاغة، الخطبة 86).
کلیدواژه:
عاقبت به شری ▪ دوستی با افراد ناباب ▪ دوستی با نااهلان ▪ مضرات دوستی با افراد نااهل
سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد
نتیجه دوستی‌ای که بر پایه توحید نباشد چه می‌شود؟
دوستی با نااهلان چه عاقبتی در بردارد؟
دوست نااهل چه ویژگی‌هایی دارد؟
اهـــداف درس
ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس
زمان و مکان پیشنهادی:
مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.
دوران ابتدایی تشکیل جلسه
روش های درس
منابـع پیشنهادی
جزوات اخلاق، معاونت پژوهشی مؤسسه مهتدین، 1389
ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج 20، ص 272
توضیحات سودمنـد
احادیث و روایت‌هایی در این خصوص
امام علی (ع) : «هم‌نشینی با بدان مایه بدگمانی به خوبان است» (امالی شیخ صدوق، ص446).
از امیرالمؤمنین مولا علی (ع) سؤال شد: «کدام دوست بد است؟ فرمود: کسی که معصیت خدا را برای تو زیبا جلوه دهد» (بحارالانوار، ج 74، ص 190).
در عصر نزول وحی در میان مشرکان دو نفر به نام‌های «عُقبه» و «اُبیّ بن خلف» باهم دوستانی صمیمی بودند. به‌گونه‌ای که هرگاه یکی از سفر می‌آمد، با ترتیب دادن میهمانی از دوست خود پذیرایی می‌کرد. روزی عقبه از سفر آمد. میهمانی ترتیب داد و اشراف قوم خویش را به این میهمانی فراخواند. هرچند هنوز اسلام نیاورده بود، بااین‌وجود پیامبر اسلام را هم به این میهمانی دعوت کرد. هنگامی که سفره را گستردند و غذاها حاضر شد، پیامبر اکرم (ص)فرمودند: ای عقبه من از غذای شما نمی‌خورم تا شهادت به وحدانیت خدا و رسالت من دهی! عقبه شهادتش بر زبان جاری کرد. این خبر به گوش دوستش ابی رسید. گفت: ای عقبه از آیین خود منحرف شدی. او گفت: نه به خدا سوگند من منحرف نشدم؛ اما مردی بر من و میهمانی وارد شد و حاضر نبود از غذایم تناول کند، جز اینکه من شهادتین را بر زبان جاری کنم. من شرم داشتم که کسی از سفرۀ من تناول نکند، لذا شهادتین را گفتم. ابی گفت: من تنها زمانی به دوستی با تو ادامه می‌دهم و از تو راضی می‌شوم که در برابر پیامبر بایستی و او را توهین کنی. عقبه به خاطر دوستی، این کار را کرد و مرتد شد و سرانجام نیز او و رفیقش در جنگ بدر در صف کفار به هلاکت رسیدند. قرآن سرگذشت این دو دوست و سرانجام دوستی ناشایست و دوستی حسرت‌آفرین را چنین بیان می‌کند: «به خاطر آور روزی را که ستمکار دست خود را (از شدت حسرت) به دندان می‌گیرد و می‌گوید: ای کاش با رسول‌خدا راهی برگزیده بودم! ای وای بر من کاش فلان (دوست گمراه) را دوست خود انتخاب نکرده بودم! او مرا از یاد حق گمراه ساخت. بعد از آن که یاری حق به سراغ من آمده بود» (فرقان - 27 تا 29).
امام علی (ع) : «وَ احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ یَفِیلُ رَأْیُهُ وَ یُنْکَرُ عَمَلُهُ فَإِنَّ الصَّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِه؛ از دوستی با کسانی که افکارشان نادرست و اعمالشان ناپسند است، دوری گزین زیرا انسان از دوستش، متأثر می‌شود» (مستدرک الوسائل، ج۸، ص۳۳۵).
امام علی (ع) : «لاتَصحَبِ الشریرَ، فانَّ طبعَکَ یسرَقُ مِن طبعِهِ شرّاً و انتَ لا تَعلَم؛ با انسان شرور و فاسد رفاقت مکن؛ زیرا شخصیت و طبع تو از شرارت‌های او الگوگیری می‌کند، بدون آنکه خودت بفهمی» (شرح ابن ابى الحدید, ج20, کلمه 147, ص272).
امام باقر(ع): «پدرم به من مىفرمود: اى پسر عزیزم! در نظر داشته باش که با پنج دسته از مردم مصاحبت و گفتگو نکنى و حتى در راه با آنان همراه نشوى. من گفتم: پدر جان! آنان کیان‌اند؟ فرمود: 1- از دوستى با دروغ‌گو بر حذر باش! چرا که او به‌منزله سراب خواهد بود. وى اشیاء بىاساس را براى تو اساسى معرفى مىکند؛ و اشیاء صحیح و اساسى را ناصحیح و بىاساس؛ 2- از رفاقت شخص فاسق بر حذر باش! زیرا او تو را به یک لقمه غذا یا کمتر از آن مىفروشد؛ 3- از رفاقت شخص بخیل بر حذر باش! چرا که اگر تو کوچک‌ترین احتیاجى به مال وى پیدا کنى تو را مانع مىشود؛ 4- بر تو لازم است که از رفاقت با شخص احمق بر حذر باشى؛ زیرا او هرگاه بخواهد به تو نفعى برساند ضرر به تو مىزند؛ 5- از دوستى و رفاقت کسى که قطع رحم کند بر حذر باش! چرا که من او را در سه موضع قرآن مجید ملعون یافتهام ...» (کافی، ج 2، ص 367).
امام على (ع): «إیّاکَ ومُصاحَبَۀَ الفُسّاقِ؛ فإنَّ الشَّرَّ بالشَّرِّ مُلحَقٌ؛ از هم‌نشینی با فاسقان دورى کن، زیرا بدى به بدى مىپیوندد» (بحار الأنوار، 74/199/36)
امام علی (ع) : «اِحذَرْ مُصاحَبَۀَ الفُسّاقِ والفُجّارِ والُمجاهِرِینَ بِمَعاصِی اللّه؛ از هم‌نشینی با افراد فـاسـق و فاجر و متظاهر به معاصى خدا دورى کن» (غرر الحکم، 2601)
موسسـه‌ی فرهنگی مهتدیــن فعالیــت‌های خــود را در راستـای ارتقای سطح فرهنــگ و تربیـــت جامعه به کار گرفتـه اســت.
شماره‌ی تمــاس: 02122440973
