وجه بیان:
خداوند بزرگ در قرآن کریم، خود را باوفاترین می‌شمارد. خداوند منان کمترین احتمال پیمان‌شکنی را نسبت به خود قاطعانه مردود می‌شمارد. آنگاه بندگان مؤمن خود را نیز به وفاداری و پایبندی به تعهداتشان فرا می‌خواند و از نقض عهد و بی‌وفایی بازمی‌دارد.
به خاطر فطری بودن این اصل در جامعه انسانی، نقض عهد و پیمان‌شکنی از رذایل اخلاقی شمرده می‌شود و ضربات شکننده و جبران‌ناپذیری بر شخصیت و انسانیت فرد وارد می‌سازد و در صحنه‌های زندگی، هیچ چیز رسواتر از پیمان‌شکنی نیست. تنها ملتی عزیز است که به تعهدات خود عمل کنند و آنها را محترم بشمارند. قرآن مجید، دستور می‌دهد تا به عهد و پیمان خود پیوسته وفادار باشیم و بدانیم که در برابر خدا مسئولیم. نادیده گرفتن پیمان‌ها، جز خودخواهی و بی‌اعتنایی به حقوق دیگران و سبک شمردن شخصیت آنها علتی ندارد و افراد خودخواه و پیمان‌شکن از دید پیامبر اکرم(ص) نکوهش شده‌اند.
هدف شناختی:
با عواقب پیمان‌شکنی آشنا می‌شود.
بر طبق آیات و روایات شرط دین‌داری راستین را وفای به عهود به می‌داند.
با مصادیق مفهوم وفای به عهد آشنا می‌شود.
با جایگاه وفا به عهد در آیات و روایات آشنا می‌شود.
با فواید اجتماعی وفا به عهد آشنا می‌شود.
با ویژگی عهد بستن با خداوند، اهل‌بیت و دیگران آشنا می‌شود
هدف عاطفی:
در نگهداری پیمان و عهد خود با خداوند، ائمه و دیگران احساس مسئولیت می‌کند.
هدف رفتاری:
در نگهداری عهدهایش استوارتر می‌گردد.
جملات کلیدی:
مام على(ع): «الکریمُ إذا وَعَدَ وَفى، وإذا تَوَعَّدَ عَفا؛ بزرگوار، هرگاه وعده دهد، وفا کند و هرگاه وعید و بیم دهد درگذرد» (غرر الحکم، 1528).
قرآن کریم: «وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْوءُلاً؛ به پیمان‌های خود وفادار باشید زیرا از پیمان‌ها سؤال خواهد شد» (اسراء - 34).
امام صادق (ع): «لادین لمن لا عهد له؛ آن‌کس که وفای به عهد و پیمان نکند، دین ندارد» (حار الأنوار، 84/252/47).
کلیدواژه:
وفا به عهد ▪ وفا به عهد در کلام بزرگان
سؤالاتی که ارائه این عنوان به آنها پاسخ می‌دهد
پیمان‌شکنی چه عواقبی دارد؟
بر طبق آیات و روایات شرط دین‌داری چیست؟
مصداق‌های مفهوم وفای به عهد کدم‌اند؟
مفهوم وفای به عهد در آیات و روایات چه جایگاهی دارد؟
وفای به عهد دارای چه فوایدی در اجتماع می‌باشد؟
عهد بستن با خداوند، اهل‌بیت و دیگران چه ویژگی‌هایی دارد؟
اهـــداف درس
ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس
زمان و مکان پیشنهادی:
مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.
دوران ابتدای تشکیل جلسه
روش های درس
توضیحات سودمنـد
حادیث و روایاتی در این خصوص
قرآن کریم: «وَ بِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُوا ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ؛ به عهد الهی وفا کنید. این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش کرده است تا متذکر شوید.» (انعام - 152)
قرآن کریم: «وَ الَّذینَ هُمْ ِلأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛ آنان (مؤمنین) به امانت و عهد و پیمان خود وفادارند.» (مؤمنون - 8)
«إِلاَّ الَّذینَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ فَمَا اسْتَقامُوا لَکُمْ فَاسْتَقیمُوا لَهُمْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقینَ؛ مگر با آنان که در نزدیکی مسجد الحرام پیمان بستید تا آنان به پیمان خود وفادارند، شما نیز وفادار باشید. همانا خداوند پرهیزکاران را دوست می‌دارد.» (توبه - 7)
قرآن کریم: «أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْمًا نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ؛ چرا با گروه پیمان‌شکن نبرد نمی‌کنید.» (توبه - 13)
رسول‌الله (ص): «مَنْ کان یُؤمِنُ باللّهِ والیومِ الآخِرِ فَلَیْفِ اِذا وَعَد؛ آن کس که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارد، باید به وعده‌های خود وفادار باشد» (بحار الأنوار، 77/149/77).
رسول‌الله (ص): «أَقْرَبُکُمْ مِنِّی غَداً فِی الْمَوْقِفِ أَصْدَقُکُمْ لِلْحَدِیثِ وَ آدَاکُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَوْفَاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ أَقْرَبُکُمْ مِنَ النَّاسِ؛ کسانی که در سخن راست‌گوتر و در ادای امانت مواظب‌تر و در عهد و پیمان باوفاتر و در اخلاق نیکوتر و با مردم گرم‌تر هستند در قیامت به من از همه نزدیک‌ترند» (بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۵۰).
عن ابی مالک قال قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (ع) أَخْبِرْنِی بِجَمِیعِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ الْحُکْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْد؛ ابی مالک از حضرت سجاد (ع) درخواست کرد که او را از جمیع طرق و مناهج دین آگاه سازد. حضرت در پاسخ او به عنوان قدر جامع تمام روش‌های اسلامی از سه مسئله انسانی و اخلاقی نام بردند_: سخن حق، حکم به عدل و وفای به عهد» (الخصال، ج1، ص، 113).
رسول‌الله (ص): «ثَلَاثَةٌ لَیْسَ لِأَحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةٌ الْوَفَاءُ لِمُسْلِمٍ کَانَ أَوْ کَافِرٍ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ مُسْلِمَیْنِ کَانَا أَوْ کَافِرَیْنِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ لِمُسْلِمٍ کَانَ أَوْ کَافِرٍ؛ سه چیز است که احدی مجاز نیست از آن تخلف و سرپیچی نماید: اول وفای بعهد، خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا کافر. دوم نیکی به پدر و مادر، خواه مسلمان باشند یا غیرمسلمان. سوم ادای امانت، خواه صاحب امانت مسلم باشد یا کافر». (جامع الصغیر، ج 2، ص 716، ح 3469).
امیرالمومنین علی (ع): «مَا أَیْقَنَ بِاللَّهِ مَنْ لَمْ یَرْعَ عُهُودَهُ وَ ذِمَمَه؛ کسی که عهد و پیمان خود را رعایت نکرد، به خدای سبحان یقین نیاورده است» (غرر الحکم، ج1، ص 690).
امیرالمومنین علی (ع): «إِنَّ الْعُهُودَ قَلَائِدُ فِی الْأَعْنَاقِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلَهُ اللَّهُ وَ مَنْ نَقَضَهَا خَذَلَهُ اللَّه؛ همانا عهد و پیمان‌ها گردنبندهایی هستند در گردن‌ها تا روز قیامت؛ کسی که پیوند آنها را نگهدارد (وفای به عهد کند)، خداوند او را به مقصود می‌رساند و کسی که آن عهدها را بشکند، خداوند او را به خودش واگذارد» (غررالحکم، ج1، ص 327).
امیرالمومنین علی (ع): «وَ إِنْ عَقَدْتَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ عَدُوِّکَ عُقْدَةً أَوْ أَلْبَسْتَهُ مِنْکَ ذِمَّةً فَحُطْ عَهْدَکَ بِالْوَفَاءِ وَ ارْعَ ذِمَّتَکَ بِالْأَمَانَةِ وَ اجْعَلْ نَفْسَکَ جُنَّةً دُونَ مَا أَعْطَیْتَ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ شَیْءٌ فِی النَّاسِ أَشَدُّ عَلَیْهِ اجْتِمَاعاً مَعَ تَفْرِیقِ أَهْوَائِهِمْ وَ تَشْتِیتِ آرَائِهِمْ مِنْ تَعْظِیمِ الْوَفَاءِ بِالْعُهُود؛ اگر بین خود و دشمنت قراردادی منعقد نمودی یا به او امان دادی، به عهدی که کرده‌ای وفادار باش و به امانی که داده‌ای امین و درستکار؛ زیرا از بین واجبات و فرائض الهی هیچ چیزی نزد مردم، با اختلافاتی که در عقاید و افکار دارند، به قدر وفای بعهد مورد تعظیم و احترام نیست.» (عهدنامه مالک اشتر، نامه 53 نهجالبلاغه)
رسول‌الله (ص): «ثَلاثٌ مَن کُنَّ فیهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِن صامَ وَ صَلّى وَحَجَّ وَ اعتَمَرَ و َقالَ «اِنّى مُسلِمٌ» مَن اِذا حَدَّثَ کَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخلَفَ وَ اِذَا ائتُمِنَ خانَ؛ سه چیز است که در هر کس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره کند و بگوید من مسلمانم. کسى که هنگام سخن گفتن دروغ بگوید و وقتى که وعده دهد تخلف نماید و چون امانت بگیرد، خیانت نماید» (نهج الفصاحه، ص422).
در زمان ساسانیان، هفت پادشاه صاحب تاج بودند؛ یکی از آنها هرمزان بود که در اهواز حکومت می‌کرد. وقتی مسلمانان اهواز را فتح کردند، هرمزان را دستگیر کردند و نزد خلیفه دوم آوردند. خلیفه گفت: اگر واقعاً امان می‌خواهی ایمان بیاور و گرنه تو را خواهم کشت. هرمزان گفت: حالا که مرا خواهی کشت، دستور بده قدری آب برایم بیاورند که سخت تشنه‌ام. خلیفه امر کرد که به او آب بدهند. آب را نزد هرمزان آوردند، آن را گرفت و همچنان در دست خود نگه داشت و لب به آن نمی‌گذاشت. عمر گفت: با خدا عهد و پیمان بستم که تا این آب نخوری تو را نکشم. در این هنگام، هرمزان جام را بر زمین زد و شکست و آب‌ها روی زمین ریخت. خلیفه، حیران از حیله او، رو به علی (ع)کرد و گفت: اکنون چه باید کرد؟ حضرت فرمود: چون قتل او را مشروط به نوشیدن آن آب کردی و پیمان بستی، دیگر نمی‌توانی وی را به قتل برسانی، اما بر او مالیات مقرر کن. هرمزان گفت: مالیات قبول نمی‌کنم و با خاطری آسوده و بدون ترس مسلمان می‌شوم. سپس شهادتین را گفت و اسلام آورد (یکصد موضوع 500 داستان،صص344 و345).
امام صادق (ع)فرمودند: «رسول‌خدا (ص)با مردی قرار گذاشتند که در کنار صخره معینی در انتظار بماند تا وی برگردد. حرارت شدید آفتاب باعث رنج آن حضرت در کنار آن صخره شده بود. یاران ایشان گفتند: چه اتفاقی می‌افتد اگر به سایه بروید؟ پیامبر خدا (ص) فرمودند: «میعادگاه ما در همین مکان است. من در اینجا منتظر خواهم ماند و اگر نیامد خلف وعده از او سر زده است» (علل‌الشرایع، ج۱، ص۷۸).
موسسـه‌ی فرهنگی مهتدیــن فعالیــت‌های خــود را در راستـای ارتقای سطح فرهنــگ و تربیـــت جامعه به کار گرفتـه اســت.
شماره‌ی تمــاس: 02122440973
