کد درس: 3051401
هدف کلی:آسیب‌شناسی دین‌داری​​​​​​​
عنوان جزئی:انحصار دین به آخرت ​​​​​​​​​​​​​​
​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​مدت زمان: 60 دقیقه
​​​​​​​​​​​​​​
ثبت گزارش

وجه بیان:
داشتن تعادل در دین‌داری و دور بودن از آسیب‌ها و آفت‌های دین‌داری مسئله مهمی است و یکی از این آفت‌ها انحصار دین به مسئله آخرت است؛ این دیدگاه به معنای درنظرنگرفتن زندگی دنیا و عدم تلاش در دنیا است. امیدواریم تا متربیان (فراگیران) با بهره‌مندی از محتوای  این طرح درس در درجه اول متوجه این آسیب بشوند؛ دوم اینکه با پیوند میان دنیا و آخرت آشنا شوند و در نهایت دین را عنصری مهم در زندگی دنیوی خود بدانند.

هدف شناختی:
  دین را منحصر به زندگی آخرت نمی‌داند.
  متوجه وجود پیوند میان دنیا و آخرت می‌شود.
   دین را عنصری مهم در زندگی دنیوی می‌داند.

هدف عاطفی:


هدف رفتاری:
 در رفتار و گفتار خود دین را به آخرت منحصر نمی‌کند.
 در برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری زندگی خود علاوه بر آخرت به دنیای خود نیز توجه می‌کند.

جملات کلیدی:
  قرآن کریم: «مَنْ کانَ یرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ ۖ وَمَنْ کانَ یرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصِیبٍ هر کس حاصل کشت آخرت را بخواهد ما بر تخمی که کاشته می‌افزاییم و هر که تنها حاصل کشت دنیا را بخواهد او را هم از آن نصیب می‌کنیم؛ ولی در آخرت نصیبی نخواهد یافت» (شوری - ۲۰).
 پیامبر اکرم (ص): «الدنیا مزرعه الاخره؛ دنیا مزرعه آخرت است» (بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۷، ص ۱۰۹).
  شهید مطهری: «ما این عالم را مانند مزرعه‌‏ای ساخته‌ایم که هر بذری در آن بپاشند همان بذر را به عمل می‌آورد. اگر انسان دنبال دنیا برود و بذر دنیا بکارد دنیا به او می‌رسد، اگر بذر خیر و آخرت بکارد آخرت به او می‌رسد» (آشنایی با قرآن، ج ۳، ص ۲۳۳).
  مقام معظم رهبری: «خدای متعال این سفره طبیعت را برای افراد انسان گسترده است و همه آحاد انسان را سفارش کرده است، دستور داده است که این مائده طبیعی الهی را هرچه می‌توانند بالفعل‌تر، آماده‌تر، رنگین‌تر در اختیار افراد بشر قرار بدهند و خودشان هم بهره ببرند؛ لکن یک حدود و ضوابط و قواعدی بر این حاکم است؛ یک منطقه ممنوعه‌ای وجود دارد. دنیای ممدوح این است که انسان این سفره طبیعی الهی، این موهبت الهی را آن‌چنانی که ضوابط و قواعد الهی دستور داده است، بر طبق او رفتار کند، از حدود و ضوابط تخطی نکند، در مناطق ممنوعه قدم نگذارد» (خطبه‌های نمازجمعه تهران مورخ ۲۹/۰۶/۱۳۸۷ به نشانی https://farsi.khamenei.ir/newspart-index-old?nhid=451&npt=9#9517).

کلیدواژه:
  انحصار دین به آخرت - پیوند دین و دنیا

سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد:        
  آیا میان دنیا و آخرت پیوندی وجود دارد؟
  آیا دین منحصر به آخرت است؟
  نقش دین در زندگی دنیوی چیست؟

اهـــداف درس

ورود به بحث:
 مطالعه صفحات ۶۳ الی ۶۸ کتاب انسان و ایمان از شهید مطهری
زمان و مکان پیشنهادی:
 ایام ماه‌های محرم و صفر

روش های درس

​​منابـع پیشنهادی

توضیحات سودمنـد


دین برای تکامل انسان‌ها آمده است؛ اما گاهی انسان‌ها در تفسیرشان از دین دچار خطا می‌شوند یکی از این تفاسیر غلط آن است که دین تنها منحصر به آخرت است که در زیر ادله‌ای برای رد این دیدگاه آمده است:
 اولاً: سعادت و خوشبختی انسان به سعادت دنیوی ارتباط دارد. سعادت دنیوی منجر به سعادت اخروی می‌شود. دین نمی‌تواند بگوید من با آخرت شما کار دارم و با دنیای شما کار ندارم. این تناقض است؛ چون ذره‌ذره اعمال دنیوی به آخرت ربط دارد. دین نمی‌تواند بگوید که من با آخرت شما کار دارم؛ اما به دنیای شما کار ندارم، این پارادوکسیکال است. (مناظره حجت‌الاسلام خسروپناه با عنوان «دین برای دنیا و آخرت یا دین فقط محدود به آخرت؟»)
ثانیاً: باتوجه‌به رابطه تکوینی دنیا و آخرت و اینکه ثواب و عقاب آخرتی انسان‌ها عین یا نتیجه اعمال دنیایی آن‌ها است باید رابطه بین دین و دنیا را پذیرفت. ناگزیر باید پیوند میان دین و دنیا را پذیرفت؛ زیرا هر عملی در دنیا، در سعادت و شقاوت آخرت انسان اثر می‌گذارد پس اعمال فردی و اجتماعی انسان در آبادانی یا آخرت انسان تأثیر می‌گذارد حال اگر دین به اعمال فردی اجتماعی - دنیایی انسان نپردازد آبادانی انسان و به‌تبع آبادانی آخرت او را نیز تباه ساخته است. (انتظار بشر از دین، ص ۲۹۸)
ثالثاً: تاریخ اسلام و سیره عملی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و امامان (علیهم‌السلام) و حضور آنان در عرصه‌های گوناگون سیاسی و نظامی و برنامه‌های قضایی، اقتصادی و مدیریتی پیوند محکم دین و دنیا را نشان می‌دهد و جداانگاری دین از دنیا را نفی می‌کند. (انتظار بشر از دین، ص ۲۹۸)
رابعاً: آیات و روایات که بیانگر اهداف و احکام اقتصادی، سیاسی، حقوقی و اخلاقی و... هستند و به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم پیوند میان دین و امور اجتماعی را نشان می‌دهند دلیل دیگری بر اثبات رابطه میان دین و دنیا است. (انتظار بشر از دین، ص ۲۹۸)
خامساً: مفهوم کار در آیات و روایات نشان دیگری بر پیوند میان دنیا و آخرت و عدم انحصار دین به آخرت است که در زیر بادقت به آن اشاره شده است:
کار، در نظام ارزشی اسلام به‌عنوان راز آفرینش و حکمت وجود مطرح است. آدمی جوهره وجودی خویش را با سعی و تلاش می‌نمایاند و ارزش حقیقی خود را با کار تعیین می‌کند.
خدای سبحان، انسان را آفرید و روح منسوب به خویش را در او به ودیعت نهاد:  «و إذا نفخت فیه من روحی» و هر آنچه را که در جهت کسب کمالات و تعالی روحی و مادی، ضروری بودْ مسخّر وی ساخت: «ألم تروا أنّ الله سخّر لکم ما فی السّموات و ما فی‌الارض» (لقمان - ۲۰) و او را به وصف کرامت و فضیلت بر بسیاری از پدیده‌ها ستود: «و لقد کرّمنا بنی ادم و حملناهم فی البرّ و البحر و رزقناهم من الطّیبات و فضّلناهم علی کثیر ممّن خلقنا تقضیلاً» (اسراء - ۷۰)؛ و به‌راستی، ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا بر مرکب‌ها نشاندیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود، برتری آشکار دادیم.
پس دین الهی، انسان را به کرامت ستود تا با کار و کوشش، هم به عمران و آبادانی زمین بپردازد: «هو أنشأکم من الارض و اسـْتعمرکم فیها» (هود - ۶۱) و هم با کارهای شایسته به حکمت وجودی خود پی ببرد و کرامت نفسانی خویش را تحصیل کند (انتظار بشر، ج ۱، ص ۱۵۳)
نتیجه
 پس دنیا عبارت است همه این چیزهایی که در عالم طبیعت انسان ملاحظه می‌کند، اینها همین دنیا هستند؛ یعنی چیزهایی که اجزاء زندگی این‌جهانی ما را تشکیل می‌دهد.
خب؛ کجای این بد است. یک دسته از آثار شرعی و اسلامی و معارفی به ما می‌گوید که دنیا را آباد کنید: «خلق لکم ما فی‌الارض جمیعا» (بقره - ۲۹)؛ بروید دنیا را تحقق ببخشید، آباد کنید، بهره‌برداری از نعم طبیعی را برای خودتان، برای مردم آماده کنید - و امثال این روایت‌ها مانند - «الدّنیا مزرعة الاخرة» (مجموعة ورّام، ج۱، ص۱۸۳)، «متجر عباداللَّه»؛ ازاین‌قبیل تعبیرات وجود دارد که اینها همه، نگاه مثبت به دنیا را نشان می‌دهد.
یک دسته از بیانات اسلامی و معارفی ما هم دنیا را رأس خطایا و ریشه گناهان به‌حساب می‌آورد. این ماحصل مطلبی که از این دو مجموعه معارفی به دست می‌آید، این است که - خدای متعال این سفره طبیعت را برای افراد انسان گسترده است و همه آحاد انسان را سفارش کرده است، دستور داده است که این مائده طبیعی الهی را هرچه می‌توانند بالفعل‌تر، آماده‌تر، رنگین‌تر در اختیار افراد بشر قرار بدهند و خودشان هم بهره ببرند؛ لکن یک حدود و ضوابط و قواعدی بر این حاکم است؛ یک منطقه ممنوعه‌ای وجود دارد. دنیای ممدوح این است که انسان این سفره طبیعی الهی، این موهبت الهی را آن‌چنانی که ضوابط و قواعد الهی دستور داده است، بر طبق او رفتار کند، از حدود و ضوابط تخطی نکند، در مناطق ممنوعه قدم نگذارد و توجه و آبادانی دنیا در راستای آخرت باشد (در سخنرانی مقام معظم رهبری در خطبه‌های نمازجمعه تهران مورخ ۲۹/۰۶/۱۳۸۷ به نشانی farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3813).