وجه بیان:
هم‌زمان با ظهور مدرنیته و فاصله‌گرفتن کشورهای غربی از سایر کشورها در امر توسعه برخوردهای متفاوتی بین متفکران و منورالفکران کشورهای مختلف با این پدیده به وجود آمد. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و پس از وقوع این اتفاق گروهی با رؤیای رشد و آبادانی در پی پذیرفتن بی‌چون و چرای بایسته‌های تمدن غرب بودند و گروهی دیگر به نفی صددرصدی غرب و توسعه و پیشرفت آن پرداخته‌اند. در مقابل این دو گروه اما گروهی مانند عباس میرزا، امیرکبیر، جلال آل‌احمد، دکتر شریعتی، شهید مطهری و شهید آوینی اعتقاد داشتند که می‌توان با حفظ هویت ایرانی - اسلامی و ارتباط صحیح با تمدن غرب در مسیر پیشرفت و توسعه قدم برداشت. از نتایج بیان این طرح درس برای فراگیران می‌توان به آشنایی آن‌ها با افراد و تفکرات متفاوت در برخورد کشور با تمدن غرب و به‌دست‌آوردن قدرت تمییز و انتخاب از بین آن‌ها اشاره کرد. در این دو جلسه سعی شده تا با ارائه بحثی منسجم هم به رویکردها صفر و صدی و هم به رویکردهای منصفانه و عقلانی در مواجهه با تمدن غرب پرداخته شود.

هدف شناختی:
با رویکردهای مختلف در مواجهه با تمدن غرب آشنا شده و نگاهی منصفانه و فارغ از غرب‌زدگی و تحجر به غرب پیدا می‌کند.
با رویکردها و جلوه‌های امروزین دنیای غرب و مبنا و ریشه‌های آن آشنا می‌شود.
با جهان‌بینی‌ها و ارزش‌های حاکم بر تمدن‌های غرب و اسلام و همچنین مرزبندی‌های بین این دو تمدن آشنا می‌شود.

هدف عاطفی:
به متفکرانی که در ضمن حفظ هویت ایرانی - اسلامی دغدغه پیشرفت و اعتلای کشور را داشته‌اند علاقه‌مند می‌شود.
به حفاظت و استفاده از هویت خود در برابر تمدن غرب متعهد می‌شود.

هدف رفتاری:
مطالعه آثار نویسندگانی مانند مرحوم آل‌احمد، دکتر شریعتی و شهید آوینی را در برنامه خود قرار می‌دهد.
در حفظ هویت ایرانی - اسلامی خود کوشش می‌کند.
همواره تلاش می‌کند تا در امر سازندگی کشور به ریشه¬های هویتی خود توجه کافی بکند.

جملات کلیدی:
امام خمینی (ره): «ما می‌توانیم خودمان را اداره کنیم؛ و بهتر هم می‌توانیم. شما خیال نکنید که غرب خبری هست. در آنجا خبری نیست. ما نمی‌گوییم که آن‌ها کارخانجات ندارند؛ آن‌ها درست کردند همه اینها را، اما اساس انسانیت در آنجا نیست. اینها هر چه درست کردند؛ یعنی هر چه نه - بسیاری از چیزهایی که درست کرده‌اند، بر ضد انسانیت درست کرده‌اند. این غرب است که دارد اساس اخلاق انسانی را از بین می‌برد، این غرب است که دارد شخصیت انسانیت را از بین می‌برد؛ و ما خیال می‌کنیم که غرب همه چیز دارد. حالایی که غرب اتومبیل درست کرد، پس باید غرب همه چیز داشته باشد» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۸۰).
مقام معظم رهبری: «یکی از عیوب ما و جوامع ما در طول زمان این بوده است که گاهی فرهنگ خود را متأثر می‌کردیم از فرهنگ بیگانگان. کسانی این را در میان جامعة ما و کشور ما به‌عمد ترویج کردند؛ ما را سوق دادند به سمت زندگی کسانی که دل و جانشان خالی بود از نور معنویت» (بیانات در محفل انس با قرآن مورخ ۱۹/۰۴/۱۳۹۲ به نشانی farsi.khamenei.ir/speech-content?id=23070).
شهید مطهری: «اسلام، هم با جمود مخالف است و هم با جهالت. خطری که متوجه اسلام است، هم از این ناحیه این دسته است و هم از ناحیه آن دسته، جمودها و خشک‌مغزی‌ها و علاقه نشان‌دادن به هر شعار قدیمی و حال‌آنکه ربطی به دین مقدس اسلام ندارد، بهانه به دست مردم جاهل می‌دهد که اسلام را مخالف تجدد به معنی واقعی بشمارند و از طرف دیگر تقلیدها و مدپرستی‌ها و غرب‌زدگی‌ها و اعتقاد به این‌که سعادت مردم مشرق‌زمین در این است که جسماً و روحاً و ظاهراً و باطناً فرنگی بشوند، تمام عاداتِ و آداب و سنن آن‌ها را بپذیرند، قوانین مدنی و اجتماعی خود را کورکورانه با قوانین آن‌ها تطبیق دهند؛ بهانه‌ای به دست جامدها داده که به هر وضع جدیدی با چشم بدبینی بنگرند و آن را خطری برای دین و استقلال و شخصیت اجتماعی ملتشان به شمار آورند. در این میان، آن که باید غرامت اشتباه هر دودسته را بپردازد اسلام است!» (مجموعه آثار ج ۲۱ صص ۴۸۴ الی ۴۸۲)
شهید آوینی: «غرب‌زدگی یک واقعیت تاریخی است که همه جوامع غیرغربی و از جمله ایران را به طور وسیع دربرگرفته است؛ [این] ضعف¬های خود ماست که زمینه غرب‌زدگی را فراهم کرده نه قدرت غرب. هنر جدید همان جور که عرض کردم، اصلاً روایت بشر جدید از عالم است. ما در واقع جوهر هنر جدید را باید تسخیر بکنیم نه قالب آن را. برای رسیدن به استقلال فرهنگی باید به خودمان بازگردیم؛ یعنی بازگشت به خویشتن. با انقلاب اسلامی درواقع ما به یک نحو ما به خودمان بازگشتیم. بنده اعتقاد دارم که دوران غرب‌زدگی سپری شده است و با پیروزی انقلاب اسلامی ما وارد عصر تازه‌ای شدیم که تسلط و سیطره غرب هم بر عالم، به‌تدریج از میان خواهد رفت. درواقع ما از آن نقطه عطفی که در تاریخ باید از آن گذشت، گذشته‌ایم و هرچه ازاین‌پس بگذرد به سمت فروپاشی (به یک معنا) تمدن غرب می‌رویم».
جلال آل‌احمد: «در همین دو سه قرن است که ما در پس سپرهایی که از ترس عثمانی به سرکشیده بودیم خوابمان برد و غرب نه‌تنها عثمانی را خورد و از هر استخوان‌پاره‌اش گرزی ساخت برای مبادای قیام مردم عراق و مصر و سوریه و لبنان، بلکه به‌زودی به سراغ ما هم آمد و من ریشه غرب‌زدگی را در همین‌جا می‌بینم... از آن زمان است که ما سواران بر مرکب کلیّت اسلام، بدل شدیم به حافظان قبور. ما درست از آن روز که امکان شهادت را رها کردیم و تنها به بزرگداشت شهیدان قناعت ورزیدیم دربان گورستان‌ها از آب درآمدیم... آیا اکنون نرسیده است نوبت آنکه ما نیز در مقابل قدرت غرب احساس خطر و نیستی کنیم و برخیزیم و سنگر بگیریم و به تعرضی بپردازیم؟»
دکتر شریعتی: «بازگشت به خویش یعنی بازگشت به خویشتن اصیل انسانی و احیای ارزش‌های فرهنگی و فکری سازنده و مترقی و آگاهی‌بخش خود ما. بازگشت به خویش نه آن‌چنان‌که پس از مد شدن مخالفت با غرب‌زدگی، خود این‌چنین غرب‌زده‌ها باز این را مد کرده‌اند و نمی‌دانند که بازگشت به خویش به مدرن‌شدن و تظاهرکردن و به فرنگی بد گفتن و به آداب‌ورسوم کهنه بومی و ارتجاعی برگشتن نیست. بازگشت به خویش یک نهضت عمیق و دشوار خودشناس و خودسازی است، لازمه‌اش شناختن تمدن و فرهنگ اروپا است. شناختن دنیای امروز با همه زشتی‌ها و زیبایی‌هایش و نیز شناختن تاریخ‌تمدن و فرهنگ و ادب و مذهب و اصالت‌های انسان و عوامل انحطاط و ارتقای تمدن و اجتماع ما و تفاهم با توده مردم و تجانس با متن جامعه و بالاخره احیای آنچه انحطاط در ما کشت و استعمار از ما برد و در میان ما نسخ کرد و قلب کرد... بازگشت به خویش چگونه؟ آن‌چنان‌که اقبال [لاهوری] بازگشت، به اروپا رفت و یک فیلسوف متفکر امروز در سطح جهان شد، فرهنگ و تمدن و جامعه غرب را محققانه شناخت و سپس بازگشت به اسلام».

کلیدواژه:
غرب‌زدگی - جلال آل‌احمد - واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی - آخوندزاده - تقی‌زاده - محمدعلی فروغی - شهید مطهری و غرب‌زدگی - شهید آوینی و غرب‌زدگی - سید حسن نصر و غرب - رضا داوری و غرب - سید جمال‌الدین اسدآبادی و غرب - رساله شیخ و شوخ - بادمجان ارمنی - جنبش خزینه - امیرکبیر و آبله‌کوبی - خدمات عباس میرزا

سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد:        
در برخورد با تمدن غرب چه رویکردهایی وجود دارد و بهترین نوع آن کدام است؟
دنیای غرب امروزی دارای چه رویکردها و جلوه‌هایی هستند و مبناها و ریشه‌های آن کدام‌اند؟
هریک از تمدن‌های غربی و اسلامی چه جهان‌بینی و ارزش‌ها و مرزبندی‌هایی در برابر هم دارند؟

ورود به بحث:
مطالعه فصل سوم (طرح یک بیماری) کتاب غرب‌زدگی از جلال آل‌احمد
مطالعه صفحه ۱۴۷ الی ۲۰۲ (فصول ناصرالدین‌شاه شروع ایران جدید و مظفرالدین‌شاه تا ظهور رضاخان) از کتاب روایت تفکر، فرهنگ و تمدن از آغاز تاکنون؛ این عصر قرمز است
زمان و مکان پیشنهادی:
 10 آذرماه مصادف با سالروز مرگ جلال آل‌احمد