کد درس: 2040601
هدف کلی: امانت‌داری و وفای به عهد
عنوان جزئی: امانت‌داری
مدت زمان: 30 دقیقه
​​​​​​​
ثبت گزارش

وجه بیان:
امانت‌داری یکی از ویژگی‌های بارز مؤمنین است و بر اساس روایات، کسی که امانت‌دار نباشد، مؤمن نیست. این امانت‌ها از ابتدایی‌ترین امانت‌ها یعنی قرض‌های کوچک تا بزرگ‌ترین امانت‌های دین را شامل می‌شود.
اهمیت امانت به‌گونه‌ای است که در زمان جاهلیت پیامبر اکرم(ع) به عنوان "محمد امین" در کل مکه شناخته می‌شدند. این اهمیت تا جایی مهم است که یکی از ملاک‌های مهم سنجش دین‌داری، امانت‌داری است.

هدف شناختی:
با جایگاه رفیع امانت‌داری در اسلام و سیره اهل‌بیت آشنا می‌شود.
با مفهوم و مصادیق امانت‌داری آشنا می‌شود.
نسبت به فواید اجتماعی و فردی امانت‌داری آشنا می‌شود.
با بزرگ‌ترین امانتی که نزد تمام انسان‌هاست آشنا می‌شود

هدف عاطفی:
نسبت به هرگونه امانت مادی و معنوی احساس مسئولیت می‌کند.

هدف رفتاری:
سعی در حفظ امانات، هم در بعد اجتماعی و هم در بعد فردی می‌کند.

جملات کلیدی:
قرآن کریم: «وَ الَّذِینَ هُمْ لاِماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛ و یکى از صفات مؤمن کسانى هستند که آن‌ها از براى امانات خود و عهد خود مراعات مى‌کنند» (مومنون - 8)
امیرالمؤمنین (ع): «إِنَّکُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِم‏؛ شما مسئولیت دارید و مکلفید و حقوقی بر عهده شما هست، حتی نیست به چهارپایان و نسبت به زمین.» (نهج‌البلاغه، نامه 53)
امام صادق (ع) : «لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِیَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَکِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ؛ به روزه و نماز مردم گول نخورید؛ زیرا بسا انسان به نماز و روزه شیفته می‌شود تا آنجا که اگر ترک کند به هراس افتد؛ ولی آنها را به راست‌گویی و ادای امانت بیازمایید» (کافى، ج2، ص 104، ح2).

کلیدواژه:
امانت‌داری ▪ خیانت در امانت

سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد
​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​نگاه اسلام و سیره اهل‌بیت (ع) به مسئله امانت‌داری چیست؟
امانت چیست و چه مصادیقی دارد؟
فواید فردی و اجتماعی امانت‌داری چیست؟
بزرگ‌ترین امانتی که نزد انسان‌هاست چیست؟

اهـــداف درس

ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس

زمان و مکان پیشنهادی:
​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه‌ به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.
دوران ابتدای تشکیل جلسه

روش های درس

​​منابـع پیشنهادی

توضیحات سودمنـد

برخی از مصادیق امانت
راز مـردم: رازهـای مردم نیز امانت‌اند و هیچ فردی حق ندارد بدون مصلحت خاص، اسرار دیگران را به هر طریقی فاش نماید.
پول: پول و مالی که به عنوان امانت در نزد ما گذاشته شده.
عـلـم دیـن و دانـش به احکام الهی: دانش، امانتی است در دست دانـشـمـندان و علما که باید از آن به نحو احسن و نیکو استفاده کـنـنـد و در جـهت رشد و نمو آن در راه خیر و صلاح جامعه و رضای پـروردگـار کـوشـا بـاشـند تا به خوبی از عهده این امانت الهی برآیند.
فـریـضه‌های الهی: وظایف الهی مانند نماز، روزه، حج و... امانت‌های خـداونـد هستند.
بیت‌المال مردم: از مهم‌ترین امانت‌ها، بیت‌المال مردم است. مـیـز، کـلاس، آب، بـرق، وسـیله‌های نقلیه عمومی و هزاران وسیله دیـگـر هـمـگی از اموال عمومی هستند که نزد همه به امانت سپرده شـده است.
نـامـه‌هـا و پـیـغـام‌ها: فرد امین باید در حفظ و نگه‌داری اسـرار، مـطالب و نوشته‌های دیگران کوشا باشد و آن را از دسترس بیگانگان هرزه و سودجو دور نگاه دارد.
اجناس و کالاها: فرد امین موظف است از وسایلی که به او سپرده می‌شود هـمـانند جان خویش مواظبت کند و بدون رضایت فرد امانت‌دهنده به اموالش دست نزند و آن‌ها را خراب نکند...
برخی احادیث و روایات در این خصوص
درباره امر خطیر و مهم رسالت پیغمبران، امام صادق (ع) می‌فرمایند: خدای عزوجل پیغمبری را مبعوث نکرد مگر به امانت‌داری و راست‌گویی نسبت به نیکوکار و بدکار. (اصول کافی در مبانی دین اسلام، ص 68)
امـیرالمومنین علی (ع): «الْأَمَانَةُ وَ الْوَفَاءُ صِدْقُ الْأَفْعَالِ وَ الْکَذِبُ وَ الِافْتِرَاءُ خِیَانَةُ الْأَقْوَال‏؛ امانت‌داری و وفـاداری، راسـتـی افـعـال (اعـمال) است و دروغ و بهتان، خیانت اقوال (گفته‌ها)» (غرر الحکم، ج 1، ص 324).
امـیرالمومنین علی (ع): «الْزَمِ الصِّدْقَ وَ الْأَمَانَةَ فَإِنَّهُمَا سَجِیَّةُ الْأَبْرَار؛ پیوسته ملازم راست‌گویی و امانت‌داری باش که آن دو شیوه نیکان است» (غرر الحکم، ج 2، ص 187، ح 2325).
امام صادق (ع) : «اتقوا الله وعلیکم باداء الامانه الـی من ائتمنکم؛ از خدا بترسید و هرکس که شما را امین دانسته و امانتی به شما سپرده، امانتش را بازگردانید.»( شکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ج 1، ص 93)
قرآن کریم: «وَ الَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ * وَ الَّذینَ هُمْ بِشَهاداتِهِمْ قائِمُونَ * وَ الَّذینَ هُمْ عَلى‏ صَلاتِهِمْ یُحافِظُونَ * أُولئِکَ فی‏ جَنَّاتٍ مُکْرَمُونَ; و آنان که امانت و عـهـد و پیمانشان را رعایت می‌کنند و آنان که برای شهادت به حق قیام می‌کنند و آنان که بر نمازشان مواظبت دارند، اینان در باغ‌های بهشت با عزت و احترام متنعم‌اند» (معارج - 32 تا 35).
ققرآن کریم: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى‏ أَهْلِها ...؛ خـداونـد به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید» (نساء - 58).
رسول اکرم (ص): «أَقْرَبُکُمْ مِنِّی غَداً فِی الْمَوْقِفِ أَصْدَقُکُمْ لِلْحَدِیثِ وَ آدَاکُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَوْفَاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ أَقْرَبُکُمْ مِنَ النَّاسِ؛ کسانی که در سخن راست‌گوتر و در ادای امانت مواظب‌تر و در عهد و پیمان باوفاتر و در اخلاق نیکوتر و با مردم گرم‌تر هستند در قیامت به من از همه نزدیک‌ترند» (بحار الأنوار  ج۷۴ ص۱۵۰).
رسول‌الله (ص): «المَجالِسُ بِالأَمانَۀِ وَ إفشاءُ سِرِّ أخیکَ خیانۀٌ؛ محفل و مجالس (خصوصی) مردم برای افراد آن یک امانت است (و تا مجاز نباشند نباید از آن بازگو نمایند) فاش کردن راز برادر دینی خود یک خیانت به شمار می‌آید» (بحارالأنوار، ‌ج 74، ص 91).
امام صادق (ع): «لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِیَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَکِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ؛ از کـثـرت نماز و روزه اشخاص فریب نخورید، زیرا ممکن اسـت کـسـی بـه ایـن کار عادت کرده و ترک آن برایش دشوار باشد; بـلـکـه بـا راست‌گویی و ادای امانت مردم را بسنجید و آزمایش کنید» (الکافی، ج۲، ص۱۰۴).
امـیرالمومنین علی (ع): «ثُمَّ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ فَقَدْ خَابَ مَنْ لَیْسَ مِنْ أَهْلِهَا؛ پـس وظـیـفه الهی هرکس امانت‌داری است؛ زیرا کسی که امانت‌داری نکند ضرر کرده و به مقصد نمی‌رسد» (نهجالبلاغه، خطبه 199)
امـام صادق (ع) بـه عـبدالله بن سبابه توصیه فرمودند: «عَلَیْکَ بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ تَشْرَکُ النَّاسَ فِی أَمْوَالِهِمْ ...؛ بر تو باد به راست‌گویی و ادای امانت [اگر چنین کردی] با مردم در اموالشان شریک خواهی بود» (وسائل الشیعة، ج۱۹، ص۶۸).
حضرت رسول اکرم (ص): «لِلْمُنَافِقِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ: إِذَا حَدَّثَ کَذَبَ، وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَ إِذَا ائْتُمِنَ خَان؛ منافق سه نشانه دارد: دروغ‌گویی، خیانت در امانت و خلف وعده» (قرب الإسناد، 28 / 92).
امـیرالمومنین علی (ع): «اَلخیانَۀُ دَلیلٌ علی قِلَّۀِ الوَرَعِ وَ عَدَمِ الدِّیانَۀ؛ خیانت کردن نشانۀ کمبود تقوا و عدم پایبندی به دین و دیانت است» (غرر الحکم  ج۱ ص۷۶).
امـیرالمومنین علی (ع): « شَرُّ النّاسِ مَن لا یَعْتقِدُ الأمانَةَ، و لا یَجْتنِبُ الخِیانَةَ؛ بدترین مردم کسى است که به امانتدارى اعتقاد نداشته باشد و از خیانت پرهیز نکند» (غرر الحکم، 5734).