کد درس: 2010201
هدف کلی: نقش ائمه اطهار (ص) و شیعیان در تمدن اسلامی
عنوان جزئی: داستان‌هایی در تأثیر علمی امامان (ع) 
مدت زمان: 60 دقیقه
ثبت گزارش

وجه بیان:
برای آنکه فراگیران توانایی شناخت عظمت امامان معصوم (ع) را به دست آوردند، لازم است با نقش دنیوی و اجتماعی ایشان که منجر به ایجاد و استحکام تمدن عظیم اسلامی گردید آشنا گردند.
​​​​​​​
هدف شناختی:
- با برخی از اقدامات امیرالمؤمنین در زمینه اجتماعی از قبیل نظام حمایت از محرومان و تقسیم عادلانه بیت‌المال و از بین بردن تبعیضاتی که توسط خلفای قبل ایجاد شده بود، آشنا می‌شود.
-با تأثیرات علمی ائمه (ع) به‌ویژه امام صادق (ع) در زمینه‌ علمی از قبیل دستورات درباره بهداشت شخصی و عمومی (جایگاه بهداشت در آن عصر) و تربیت شاگردان دانشمند (باواسطه و بی‌واسطه) آشنا می‌شود.
-با برخی مهارت‌های دفاعی مسلمین با تکیه بر دانش ائمه اطهار (ع) مانند نقش فنون نظامی در تمدن و مشاوره امیرالمؤمنین در فتوحات اسلامی خلفای راشدین، آشنا می‌شود.
​​​​​​​
هدف عاطفی:
-علاقه و شور وی نسبت به امامان معصوم (ع) بیشتر می‌شود.
-به تمدن اسلامی مبتنی بر آموزه‌های اهل‌بیت (ع) علاقه‌مند می‌باشد.
-دین خود را مدیون زحمات امامان معصوم (ع) در دوره‌های مختلف می‌داند.

هدف رفتاری:
- در ایجاد تمدن اسلامی، تلاش و همت خود را به کار می‌برد.

جملات کلیدی:
-امامان معصوم (ع)طلایه‌داران ایجاد تمدن اسلامی و گسترش آن می‌باشند.

کلیدواژه:
-تمدن اسلامی ▪ عدالت اجتماعی ▪ تمدن مهدوی

سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
-از اقدامات امیرالمومنین (ع) در زمینه اجتماعی به چه مواردی میتوان اشاره کرد؟
-ائمه اطهار(ع) به‌ویژه امام صادق (ع) چه تأثیراتی در زمینه علمی داشته‌اند؟
-نقش ائمه اطهار(ع) در توسعه مهارت‌های نظامی و دفاعی چه بوده است؟

اهـــداف درس

ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس
-خواندن داستان‌های توحید مفضل (95)، خواهش دعا (3)، بازار سیاه (33) و بازنشستگی (119) از کتاب داستان راستان
-خواندن داستان‌های‌ پیمان برادری (ص 105)، بهشت زیر سایه شمشیرهاست و بهترین کوه‌ها (ص 117) از کتاب یک آسمان سلام
​​​​​​​
زمان و مکان پیشنهادی:
مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه‌ به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.
اردوی زیارتی – تربیتی مشهد
ایام میلاد و شهادت امام رضا (ع)

روش های درس

​​منابـع پیشنهادی

توضیحات سودمنـد

​لازم به ذکر است که می‌توان از موضوعاتی که در این بخش به‌صورت مختصر بیان شده‌اند، استفاده کرد؛ برای انجام این مهم می‌توان از منابع پیشنهادی در خصوص آن‌ها مطالعه کرد.

نظام حمایتی از محرومان و نیازمندان در حکومت امام علی(ع)

-در نظر گرفتن دو نوع مصرف برای بیت‌المال

1- مصرف عام 2- مصرف خاص که یکی از مصادیق مصرف خاص تأمین نیاز فقرا و مستمندان و از کار افتادگان است. (برآورد نیاز، تأمین منابع مالی، سازوکار برای حمایت)

-تأمین زندگی نیازمندان از طریق تکافل و انفاق

 داستان پیرمرد مسیحی که از مردم کمک می‌خواهد و امام در این خصوص می‌فرمایند: «إِسْتَعْمَلْتُمُوهُ حَتَّی اِذا کَبُرَ وَ عَجَزْ تُمُوهُ وَ مَنَعْتُمُوهُ، أَنْفِقُوا عَلَیهِ مِنْ بیت‌المال؛ از او کار کشیدید تا پیر و ناتوان شد و اکنون او را محروم می‌سازید! از بیت‌المال به او انفاق و کمک کنید» (سیاست نامه امام على(ع)، ص 412)

-حق گذران زندگی به شکل آبرومندانه از سوی ثروتمندان و هم دولت اسلامی

«اِنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلَی الأغنِیاءِ فی أَموالِهِمْ بِقَدْرِ ما یَکْفی فُقَراءَهُمْ فَإِنْ جاءُوا وَ عَرَوُا جاهَدُوا فی مَنْعِ الأغنِیاءِ فَحَقٌّ عَلَی اللّهِ أَنْ یُحاسِبَهُمْ یَومَ القِیامَةِ وَ یُعَذِّبَهُمْ عَلَیهِ ؛ خداوند بر ثروتمندان واجب کرده است تا از اموالشان به اندازه کفایت فقیران هزینه کنند. اگر نیازمندان، گرسنه یا عریان باشند، به سبب منع ثروتمندان است و خداوند از آنها در روز قیامت حساب می‌کشد و مجازات می‌کند». (موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب، ج 4، ص 203)

-تقسیم‌بندی ثروت در میان فقرا از طریق فیء

جلوگیری از تمرکز ثروت در دست عده‌ای خاص و از بین بردن شکاف طبقاتی؛ یعنی کم کردن ثروت ثروتمندان و توزیع آن در بین نیازمندان. امام علی (ع) در این باره می‌فرماید:
«أَعْطَیْتُ کَما کانَ رسول‌الله یُعْطی بِالسَّویَّةِ وَ لَمْ أَجْعَلْها دُولَةً بَیْنَ النَّاسِ ؛ اموال را در بین مردم به‌طور مساوی تقسیم کردم، همان‌طور که پیامبر این‌چنین تقسیم می‌کرد و آن را مانند گوی در بین ثروتمندان قرار ندادم تا دست به دست شود». (موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب، جلد 4، ص 124)

-تقسیم درآمد خراج (مالیات) در بین مردم

امام علی (ع) در این خصوص می‌فرمایند: «وَ تَفَقَّدْ أَمْرَ الْخَراجِ بِما یُصْلِحُ أَهْلَهُ فَإنَّ فی صَلاحِه وَ صَلاحِهِمْ سِواهُمْ وَ لا صَلاحَ لِمَنْ سِواهُمْ إلاَّ به هم لاِنَّ النَّاسَ کُلَّهُمْ عِیالٌ عَلَی الْخَراجِ وَ أَهْلِهِ ؛ در کار خراج چنان دقّت کن که اصلاح خراج‌دهندگان در آن است؛ چه صلاح خراج و خراج‌دهندگان در اصلاح دیگران است و کار دیگران سامان نمی‌یابد، جز به مؤدّیان خراج؛ چراکه همه مردم هزینه‌خوار خراج و خراج‌دهندگان هستند».(نهج‌البلاغه نامه 53)
​​​​​​​
-تأمین نیازهای حداقلی همه مردم

امام علی (ع) می‌فرماید که در زمان حکومت من در کوفه، رفاه نسبی در بین ساکنان این شهر برقرار شده است و همه از این موقعیت حداقلی برخوردار هستند: «ما أَصْبَحَ بِالْکُوفَةِ أَحَدٌ الاَّ ناعِماً، اِنَّ أَدْناهُمْ مَنْزِلَةً لَیَأْکُلُ مِنَ البُرِّ وَ یَجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یَشْرَبُ مِنْ ماءِ الفُراتِ همه مردم کوفه از رفاه برخوردار هستند. پایین‌ترین آنها (فقیرترین) نان گندم می‌خورند و سرپناه مناسب دارند و از آب سالم (فرات) می‌نوشند.» (بحارالانوار، مجلسی، ج 40، ص 327)

امام سه موضوع را به عنوان مصداق بهره‌مندی از حقّ معاش مطرح می‌سازند و می‌فرمایند: کوفیان از این سه بهره‌مند هستند:
1. نان گندم (خوراک)؛ 2. سرپناه (منزل مسکونی)؛ 3. آب سالم.
​​​​​​​
این، یعنی تأمین حداقل نیاز مردم یا تأمین رفاه در حداقل و رساندن رفاه به حداکثر برنامه بعدی امام. عدالت‌خواهی امام و سیاست توزیع ثروت در بین عامّه مردم و نیازمندان، موجب رخت بربستن پدیده فقر از «جامعه علوی» شد و درآمدهای جامعه به‌صورت متوازن در بین همه افراد توزیع یافت.
رهبری دستگاه قضایی نوبنیاد اسلام
داستان 17 شتر بین سه نفر
داستان قضاوت دو مادر و یک فرزند
داوری حضرت علی (ع) درباره یک مرد شراب‌خوار
داستان عدد عجیب
داستان جمله حضرت علی (ع) بر روی منبر: سلونی قبل ان تفقدونی
مهارت‌های جنگی
راهنمایی خلیفه دوم توسط حضرت علی (ع) در جنگ با شاهان ساسانی
داستان مهارت امام باقر(ع) در تیراندازی
روش شکستن حلقه محاصره دشمن در جنگ صفین که پس از شکسته شدن حلقه محاصره شامیان با 700 کشته عقب‌نشینی کردند.
اصل غافل‌گیری در جنگ ذات السلاسل توسط امیرالمؤمنین (ع) و در جنگ با یهودیان بنی النضیر
همچنین در این طرح درس میتوان از لقب امام رضا (ع) یعنی عالم آل‌محمد (ص) و داستان مناظرات ایشان با سران دیگر ادیان بهره برد.