وجه بیان:
با توجه به سؤالاتی چون تمدن اسلامی به چه معناست؟ تمدن اسلامی چگونه به وجود خواهد آمد؟ چه کسانی در ایجاد این تمدن نقش پررنگ‌تری دارند؟ می‌توان گفت که تمدن اسلامی دارای دو جزء مدنیت و اسلامیت می‌باشد. برخی از علما با پرداختن به علوم دینی از اسلامیت تمدن صیانت کرده و برخی با پرداختن به علوم طبیعی مدنیت جامعه را بالنده ساختند. علمای بزرگ شیعه پس از غیبت امام زمان (ع) وظیفه حراست دیاحکامن از تحریف را به عهده داشتند و این حراست از مرزهای اسلام و شیعه سبب حفظ جامعه اسلامی از گزند تفکرات انحرافی گردید. با توجه به بصیرت علمای شیعه این تلاش‌ها در عین حفظ وحدت شیعه و سنی بوده است.
​​​​​​​
هدف شناختی:
با شخصیت و زندگانی و اقدامات خواجه نصیرالدین و علامه حلی به‌طور اجمالی آشنا می‌شود.
با نقش و اثرگذاری خواجه نصیرالدین و علامه حلی در ایجاد تمدن اسلامی آشنا می‌شود.
​​​​​​​
هدف عاطفی:
نسبت به علمای راستین علاقه‌مند می‌شود.
دین خود را مدیون زحمات دانشمندان و متفکران در اعصار مختلف می‌داند.
انگیزه پیدا می‌کند تا با انجام کارها و اقداماتی در مسیر ایجاد تمدن اسلامی قدم بردارد.

هدف رفتاری:
استفاده از محضر علما را مغتنم می‌شمارد.
اقدامات علمای بزرگ در مسیر تمدن‌سازی اسلامی را برای دیگران شرح می‌دهد.
یاد و خاطره علمای بزرگ شیعه را زنده نگه می‌دارد.


جملات کلیدی:
حضرت امام خمینی (ره) : «قضیه‌ خواجه‌ نصیر و امثال‌ خواجه‌ نصیر را شما می‌دانید؛ این را که‌ خواجه‌ نصیر در این‌ دستگاه‌ها وارد می‌شد، نمی‌رفت‌ وزارت‌ کند [بلکه] می‌رفت‌ آنها را آدم‌ کند؛ نمی‌رفت‌ برای‌ اینکه‌ در تحت‌ نفوذ آنها باشد، می‌خواست‌ آنها را مهار کند». (کشف الاسرار، ص 150)

علامه‌ حسن‌زاده‌ آملی: «خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی‌ انسانی‌ است‌ قرآنی‌ که‌ قلم‌ و قدم‌ و سیاست‌ عملی‌ او تماماً برای ‌رضای‌ خدا بوده‌ است».  (خواجه نصیر در آیینه دیگران)

علامه حلی: «[خواجه نصیر] کان افضل اهل عصره فی العلوم العقلیه و النقلیه و کان اشرف من شاهدناه فی الاخلاق؛ [خواجه نصیر] بهترین زمانه خود در علوم عقلی و نقلی و بااخلاق‌ترین فردی بود که تابه‌حال دیده بودیم» (الأسرار الخفیة فی العلوم العقلیة، ص20). 

شهید مطهری: «در فقه کسی را بر او [علامه حلی] مقدم نمی‌شمارند. در اصطلاح فقها، هرگاه «محقق» به‌طور مطلق گفته شود، مقصود همین شخص بزرگوار است. فیلسوف و ریاضی‌دان بزرگ، خواجه نصیرالدین طوسی با او در حله ملاقات کرده است و در جلسه درس فقهش حضور یافته است. کتاب‌های محقق مخصوصاً کتاب شرایع در میان طلاب یک کتاب درسی بوده و هست و فقهای زیادی کتب محقق را شرح کرده یا حاشیه بر آن نوشته‌اند.» (شهیدمطهری، مجموعه آثار، ج20، ص: 78)

خواجه نصیرالدین طوسی در مورد علامه حلی: «همانا وی راهنمایی زبردست و دانشمندی پیروز است.

محدّث نوری: «علامه حلی شیخ بزرگوار و جلیل‌القدر، اقیانوس علوم، غواص فضائل و حکمت‌ها، حافظ ناموس هدایت و ارشاد، شکننده ناقوس ضلالت، پاسدار حریم دین، زائل‌کننده آثار فسادگران. او در جمع علما و دانشمندان اسلام، همانند بدر (ماه شب چهارده) در میان ستارگان می‌درخشد و نسبت به دشمنان و بدخواهان سیاه‌دل، شدیدتر از عذاب زهرناک و برنده‌تر از شمشیر مسموم است. او دارنده مقامات فاخره و کرامات درخشان و سعادت‌های ظاهری است. او زبان گویای فقها و متکلمین، محدّثین، مفسرین و ترجمان حکما و عرفای سالکین متبحر است. او فردی است که لقب آیت‌الله تام و کامل، شایسته اوست. رحمت‌ها و عنایات خاص خدا شامل حال او باد». (خاتمة المستدرک، ج ‌2، ص 403).


​​​​
​​​​​​​​​​​​​​
کلیدواژه:
شیخ صدوق ▪ شیخ مفید ▪ ابن معلم

سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
شیخ صدوق که بود و چه نقشی در اعتلای اسلام و شیعه داشت؟
شیخ مفید که بود و چه نقشی در اعتلای اسلام و شیعه داشت؟​​​​​​​

ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس
خواندن کتاب‌های مرتبط با موضوع از مجموعه کتاب‌های فرزانگان از انتشارات مدرسه
خواندن داستان‌های نام جدید (ص 97)، نخستین مسجد و سلمان (ص 101) از کتاب یک آسمان سلام
زمان و مکان پیشنهادی:
 مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه‌ به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.

قبرستان ابن بابویه

​www.islamquest.net

hawzah.net

www.mortezamotahari.com

ابومنصور جمال‌الدین، حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی معروف به علامه حلّی

زندگی و تحصیل علم

در کودکی با راهنمایی پدرش به مکتب رفت و قرآن آموخت. نزد اساتیدی چون محقق حلی (دایی علامه حلی که مرجعیت شیعیان را به عهده داشت) و خواجه نصیرالدین طوسی سایر علوم را فرا گرفت و قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد رسید. در سن کم به سبب کسب فضیلت‌های بسیار نزد خانواده و دانشمندان به لقب جمال‌الدین مشهور شد.

جایگاه علمی

پس از محقق حلی در سن 28 سالکی مرجعیت شیعیان را عهده‌دار شد. نخستین کسی بود که به لقب آیت‌الله خوانده شد. برخی از دانشمندان شیعه همچون علامه مجلسی، او را با عنوان آیت‌الله فی العالمین یاد کرده‌اند.

مناظره معروف

داستان مناظره علامه حلی با علمای اهل سنت که منجر به شیعه شدن سلطان محمد خدابنده، سلطان ایران شد. شیعه‌شدن سلطان موجب تشیّع بسیاری از افراد و گسترش و نشر کتاب‌های شیعه گردید و از آن پس مذهب جعفری در ایران به عنوان مذهب رسمی کشور اعلام شد

محمد بن محمد بن حسن، مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی
​​​​​​​
در ۱۱ جمادی‌الاول سال ۵۹۷ ق در طوس به دنیا آمد و لقب «طوسی» برای وی،‌ به زادگاه او اشاره دارد او در کودکی قرآن کریم، صرف، نحو و آداب را فرا گرفت. سپس با راهنمایی پدرش، مقدمات ریاضیات را نزد کمال‌الدین محمد آموخت. همچنین فقه و حدیث را نزد پدر و جدش که خود از فقها و محدثان آن عصر بوده‌اند فراگرفت. استاد دیگر او دایی‌اش نورالدین علی بن محمد شیعی بود که مطابق با نظر برخی از مورخان، منطق و حکمت را به او می‌آموخت. طوسی پس از وفات پدرش، از طوس به نیشابور رفت که در آن زمان محل اجتماع علما و دانش‌پژوهان بود. او کتاب اشارات اثر ابوعلی سینا در فلسفه را نزد فریدالدین داماد و کتاب قانون او در طب را نزد قطب‌الدین مصری فراگرفت و در جلسات درس سراج‌الدین قمری، ابوالسعادات اصفهانی و دیگران شرکت کرد. همچنین با فریدالدین عطار در این شهر ملاقات کرد. او همچنین نزد کمال‌الدین بن یونس موصلى نیز شاگردی کرد که در اکثر علوم، مخصوصاً علوم ریاضى سرآمد بود. از سالم بن بدران مازنى مصرى که از بزرگان فقهای امامیه بود هم قسمتى از کتاب الغنیة ابن زهره را که در اصول فقه است فراگرفت.
خواجه نصیر، پس از حمله دوم مغولان به فرماندهی هلاکو و تسلیم‌شدن قلعه‌های اسماعیلیان، به دربار هلاکو راه یافت. به گفته سید محسن امین، خواجه طوسی بدون آنکه قدرت انتخاب داشته باشد، با هلاکو همراه شد و در حالتی که مقاومت در برابر نیروی مهاجم، نه از سوی مردم و نه از سوی حکومت امکان‌پذیر نبود، تلاش کرد از میراث اسلامی که در معرض نابودی بود‌ محافظت کند و به سبب اقدامات او بود که در نهایت پس از مدتی مغولان به اسلام گرویدند. خواجه طوسی در حمله هلاکو به بغداد در سال ۶۵۵ قمری همراه او بوده است.
خواجه نصیرالدین طوسی پس از فتح بغداد توسط هلاکو، ساخت یک رصدخانه را به هلاکو پیشنهاد کرد؛ با این توجیه که او با توجه به دانشی که در نجوم دارد، می‌تواند با کمک رصد ستارگان، سلطان را از وقایع آینده، مدت عمر و نسل او آگاه سازد. این پیشنهاد مورد پسند هلاکو قرار گرفت و ساخت آن از سال ۶۵۷ ق آغاز شد. به گفته سید محسن امین، خواجه نصیر، رصدخانه مراغه را محلی برای جمع کردن تعداد زیادی از دانشمندان آن زمان قرار داد و بدین گونه آنها را از کشته‌ شدن رهایی بخشید و نیز تلاش زیادی برای جمع‌آوری تعداد زیادی از کتاب‌ها و حفظ آنها کرد. کار ساخت رصدخانه تا پایان عمر خواجه به طول انجامید و زیج به دست آمده از این رصدخانه، زیج ایلخانی نام گرفت.
خواجه‌ نصیر همچنین کتابخانه بزرگی در محل‌ رصدخانه مراغه‌ احداث نمود و به فرمان هلاکو بسیاری از کتاب‌های نفیس و سودمندی که‌ از بغداد، دمشق، موصل و خراسان‌ غارت‌ شده‌ بود، به‌ آن انتقال یافت. خود خواجه نیز مأمورانی به‌ اطراف‌ بلاد می‌فرستاد که‌ هر جا کتاب‌های علمی بیابند خریداری کنند و برای او بفرستند و خود هر کجا به‌ کتاب‌ مفید و نفیسی برمی‌خورد و در مسافرت‌ها به‌ نظرش‌ می‌رسید را می‌خرید. به‌ عقیده‌ برخی از مورخان‌، حدود ۴۰۰ هزار کتاب‌ در کتابخانه‌ مراغه‌ گرد آمده‌ بود. در کتابخانه رصدخانه مراغه، انواع کتاب از زبان‌های چینی، مغولی، سنسکریت، آشوری و عربی به زبان فارسی ترجمه شد و در دسترس طالبان علم و دانشمندان رصدخانه قرار گرفت. این رصدخانه در حقیقت مرکز علمی‌ای بود که در آن، علوم مختلفِ زمان، مثل ریاضیات، نجوم و علوم طبیعی، تحقیق و تدریس می‌شد. خواجه نصیر در حالی در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۶۷۲ ق درگذشت که برای سامان دادن به امور اوقاف و دانشمندان، در بغداد به سر می‌برد. او بنا به وصیت خود در حرم کاظمین دفن شد.