کد درس: 2010403
هدف کلی: آشنایی با عوامل توسعه اسلام و تمدن اسلامی
عنوان جزئی: طبقه‌بندی علوم
مدت زمان: 60 دقیقه
ثبت گزارش

وجه بیان:
بعد از گذشت سه قرن از ظهور اسلام و گسترش فرهنگ اسلامی در جهان، بر اثر تشویق اسلام، قرآن، پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) به مسلمانان در داشتن روحیه علمی، موجب شد تا آنها در بسیاری از شاخه‌های علمی سرآمد زمان خود شوند و پایه‌های تمدن اسلامی را بنا کنند. این کار به جایی رسید که طالبانِ دانش در اروپا، ممالک اسلامی را منبع علم و حکمت شناخته و برای آموختن علوم به تحصیل زبان عربی پرداختند. در این دوره دانشمندان مسلمان پایه‌گذار بسیاری از علوم مختلف بودند و به عنوان حکیم زمانه خود شناخته می‌شدند و علم آنها تنها محدود به علوم ریاضی و نجوم و... نمی‌شد؛ بلکه آنها حکمت‌های زندگی را نیز به خوبی می‌دانستند.
آشنایی با زندگی این شخصیت‌های برجسته اسلامی که سرآمد زمان خود بودند، موجب یادآوری این اصل به فراگیران می‌شود که اولاً جایگاه حکمت برای آنها مشخص می‌شود و ثانیاً برای داشتن یک زندگی متعالی هم به علم نیاز است و هم به حکمت.

هدف شناختی:
با طبقه‌بندی علوم اسلامی آشنا می‌شود.
با علوم و شکوفایی آن‌ها در تمدن اسلامی آشنا می‌شود.
با نظامِ علمی اسلام در تمدن اسلامی آشنا می‌شود.
با دانشمندان اسلامی و زندگی آنها به عنوان پایه‌گذار بسیاری از علوم آشنا می‌شود.
با مفهوم حکمت و اهمیت آن آشنا می‌شود و تفاوت آن را با علم درک می‌کند.
​​​​​​​
هدف عاطفی:
نسبت به طلب دانش و علم‌آموزی علاقه‌مند می‌شود.
علاقه وی به دین اسلام به عنوان یک دین کارآمد و تمدن‌ساز بیشتر می‌شود.

هدف رفتاری:
به عنوان یک فرد دین‌دار و انقلابی، به علم‌آموزی اهتمام می‌ورزد و در کنار آن می‌کوشد که علم زندگی (حکمت) را نیز فرابگیرد.
تلاش می‌کند تا در آینده، بتواند با علم و حکمتِ خود، کشورش را به اوج شکوهمندی برساند.

جملات کلیدی:
اسلام از همان آغاز دین دانش و سواد شمرده می‌شد.
​​
کلیدواژه:
طلب علم ▪ نظر اسلام در خصوص علم‌آموزی ▪ سوگند قرآن به محسوسات ▪ تفاوت علم و حکمت ▪ جایگاه حکمت در اسلام
​​​​​​​
​​​​​​​سؤالاتی که ارائه این عنوان به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
طبقه‌بندی علوم در اسلام چگونه است؟
چه علومی توانستند در بستر تمدن اسلامی شکوفا شوند؟
تمدن اسلامی دارای چه نظام علمی‌ای است؟
کدام دانشمندان را به عنوان پایه‌گذاران شاخه‌های مختلف علم می‌شناسید؟
حکمت چیست و چه اهمیتی دارد و آیا با علم تفاوتی دارد؟

اهـــداف درس

ورود به بحث:
پرسش درباره سؤالات کلیدی طرح درس
خواندن داستان‌های اوضاع کواکب (89) و ستاره‌شناس (90) از کتاب داستان راستان
خواندن داستان نه خورشید، نه ماه (ص 62 و 63) از کتاب یک آسمان سلام
شروع با این پرسش که حکمت چیست؟
شروع بحث با داستان زندگی لقمان حکیم و بحث حکمت

زمان و مکان پیشنهادی:
مربیان عزیز می‌توانند زمان‌ها (اعیاد، وفیات و مناسبت‌های ملی) و مکان‌های خاصی (مانند حرم‌های ائمه و امامزادگان، گلزار شهدا و ...) را با توجه‌ به محتوای درس، غیر از فضای همیشگی جلسه در نظر بگیرند.

28 اردیبهشت مصادف با ایام اصلاح تقویم و گاهشمار جلالی توسط دانشمندان ایرانی

روش های درس

​​منابـع پیشنهادی

توضیحات سودمنـد

لازم به ذکر است که می‌توان از موضوعاتی که در این بخش به‌صورت مختصر بیان شده‌اند، استفاده کرد. برای انجام این مهم می‌توان از منابع پیشنهادی در خصوص آن‌ها مطالعه کرد.

- آشنایی با طبقه‌بندی علوم اسلامی
- روایت امیرالمؤمنین (ع)
- دانش‌ها چهار گونه‌اند: دانش فقه برای دین، دانش پزشکی برای تن، دانش نحو برای زبان و ستاره‌شناسی برای شناخت زمان (بحارالانوار، ج 1، ص 218، حدیث 42).
- آشنایی با ابونصر محمد فارابی و کتاب احصاء العلوم که این کتاب راهنمای متفکران غربی در تقسیم‌بندی علوم بوده است.
- آشنایی با ابوعبدالله محمد احمد بن یوسف خوارزمی و کتاب او مفاتیح‌العلوم که فهرستی از همه علوم عصر خویش و جزئیات آن، حتی اصطلاحات علمی آن روزگار به‌صورت دایرة‌المعارف ارائه می‌دهد.
- آشنایی با علوم و شکوفایی آن‌ها در تمدن اسلامی
- ریاضیات، نجوم، فیزیک و مکانیک، طب (پزشکی، داروشناسی، دام‌پزشکی، تأسیس بیمارستان)، کیمیا (شیمی)
- آشنایی با نظام علمی اسلام در تمدن اسلامی
- نظام آموزشی در مدارس ابتدایی (مکتب‌خانه‌ها)
- نظام آموزشی در دوره‌های عالی
​​​- نظام دانشگاهی